Termomodernizacja

16 grudnia 2022 zakończyły się prace termomodernizacyjne kompleksu sakralnego przeprowadzone w ramach programu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie: „Poprawa efektywności energetycznej kościoła p.w. Najświętszego Serca Jezusowego i Matki Boskiej Pocieszenia oraz Kaplicy Matki Bożej Różańcowej, wraz z kamienicą i oficyną, w wyniku zastosowania usprawnień termomodernizacyjnych”. Inwestorem był Dom Zakonny Towarzystwa Jezusowego w Poznaniu przy ul. Szewskiej 18. Generalnym wykonawcą firma Big-Bud Robert Jaremko. Pierwsze starania o przeprowadzenie tego projektu zostały podjęte już w roku 2016. Umowa z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie została podpisana 9.10.2019. Nasze starania o realizację tego projektu wspierał Pan Poseł Bartłomiej Wróblewski. Prace rozpoczęto w listopadzie 2021 roku. Ich zakres to m.in. docieplenie sklepień, wymiana i docieplenie okien i drzwi zewnętrznych, budowa nowej kotłowni z systemem zasilania gazowym i pomp powietrznych, modernizacja istniejącej kotłowni w Domu Zakonnym, instalacja paneli fotowoltaicznych, instalacja ogrzewania podłogowego w kościele, kaplicach, pracowni i galerii wraz z odtworzeniem posadzki, wymiana oświetlenia na LED, wykonanie izolacji przeciwwilgociowej ścian kościoła oraz wdrożenie systemu zarządzania energią. Projekty architektoniczne i wykonawcze przygotowała firma APPIA Pracownia Architektury z Poznania.

Warto zauważyć, że jest to prawdopodobnie projekt termomodernizacyjny zrealizowany do tej pory w najstarszej budowli sakralnej w Polsce. Nasz kościół wraz z klasztorem wznieśli Dominikanie w r. 1253. Kaplica Matki Bożej została dobudowana ok. 1440 roku stając się najstarszym Sanktuarium Matki Bożej Różańcowej. Mimo zastosowania ogrzewania podłogowego odtworzono starą posadzkę w kościele. Z kolei prace przy posadzce w Kaplicy Matki Bożej odsłoniły piękne motywy kwiatowe, które do tej pory pozostawały zasłonięte.

W prace był zaangażowany cały sztab ludzi: menadżer projektu, audytor, projektant, Generalny wykonawca, kierownicy poszczególnych branż, inspektorzy, nadzór archeologiczny oraz konserwatorski, Miejski Konserwator Zabytków w Poznaniu. W trakcie prac zebrano znaczną ilość szczątków ludzkich. Zgodnie z procedurami, zostały one poddane badaniom antropologicznym, które przeprowadzono w Instytucie Biologii i Ewolucji Człowieka UAM, pod kierownictwem pani prof. Marty Krenz-Niedbałej. Ponieważ część ossarium jeszcze podlega badaniom, informacje i wnioski zostaną podane do wiadomości, gdy otrzymamy kompletny raport.

W pomieszczeniach dawnej biblioteki dominikańskiej odkryto nowożytną posadzkę wykonaną z płytek ceramicznych raczej nie późniejszych niż wiek XVII, część z nich mogła być znacznie starsza. Posadzka wskazywała na fakt, że została tam ułożona wtórnie, t.j. pierwotnie znajdowała się w innym miejscu. Być może jest to posadzka z kościoła, którą ponownie wykorzystano układając w świątyni nowy pawiment z wapienia (właśnie w XVII w.). Ta hipoteza wymaga potwierdzenia. W jednym z pomieszczeń na piętrze, w zasypiskach pach sklepiennych odkryto kilka monet srebrnych, z których najmłodsza pochodziła z czasów Zygmunta III Wazy. Na uwagę zasługiwały dwie monety z mennicy poznańskiej (są dość rzadkie). I monety i posadzka wskazują na duży zakres prac remontowych w wieku XVII. Na dziedzińcu odsłonięto ślady zabudowy gospodarczej z XIX w. i kilka drobnych znalezisk w tym pozłacany krzyżyk i fragment pozłacanej ozdoby, obydwa przedmioty nowożytne. Wreszcie w trakcie prac w kaplicy odkryto krzyżyk mający chronić przed zarazami tzw. karawakę (XVII-XVIII w.) oraz podobnie zachowany medalik św. Benedykta, któremu przypisywano podobne właściwości. Ostatnim odkryciem było ogromne ossuarium (przy kopaniu wykopu pod schody piwniczne) utworzone prawdopodobnie w XIX w. ze szczątków zmarłych odkrytych podczas budowy kamienicy od strony ul. Szewskiej. Cmentarz tutejszy funkcjonował co najmniej od wieku XIII po wiek XVIII.

Trwają obecnie prace porządkowe i sprzątanie po ogromnej inwestycji. Wspiera nas w tym także grupa wiernych z Ukrainy. Patrząc na efekty wykonanych prac, mogąc odprawiać Msze święte w ciepłych i suchych pomieszczeniach, spotykając się na kolędowaniu z wiernymi z Ukrainy w pomieszczeniach Galerii, doświadczamy kolosalnej zmiany. Wiele osób zwraca uwagę, że tak dobrych warunków tu jeszcze nie było. Poprzednio musieliśmy stawiać czoła ogromnemu problemowi wilgoci, która wzmagała odczucie zimna w kościele. Złe warunki przyczyniały się także do postępującej degradacji zabytku: niszczenia murów, posadzek i ruchomaliów we wnętrzu kościoła. Były one niezwykle uciążliwe nie tylko dla wiernych, ale i dla wielu mieszkańców Poznania, którzy mogli gościć w naszej świątyni przy okazji licznych koncertów, nie tylko o charakterze religijnym. Do tej pory odbyły się m.in. takie wydarzenia muzyczne jak: Poznańska Wiosna Muzyczna czy Nostalgia Festival oraz wiele innych (http://www.galeriaujezuitow.pl/p/blog-page_22.html).

Wartość przedsięwzięcia wyniosła: 7 037 678 PLN. W tym dotacja NFOŚiGW: 4 711 308 PLN. Udzielona pożyczka z NFOŚiGW: 524 394 PLN. Wkład własny Zakonu Jezuitów wyniósł 1 801 976 PLN (bez pożyczki).

Przestrzeń spotkania ze wspólnotą prawosławną z Ukrainy

Wraz z napływem uchodźców wojennych z Ukrainy Poradnia Psychologiczno-Duchowa będąca częścią Fundacji Jezuickiego Ośrodka Kultury i Rozwoju VINEA podjęła się organizacji wsparcia psychologicznego i duchowego dla osób z Ukrainy dotkniętych skutkami wojny. Do 31 grudnia 2022 miały miejsce 1 856 sesje terapeutyczne dla 488 pacjentów oraz cotygodniowe spotkania grup wsparcia dla młodzieży i kobiet (ok. 15 osób) oraz małych dzieci. Z początkiem kwietnia 2022, decyzją ks. abpa Stanisława Gądeckiego, w odpowiedzi na potrzeby duszpasterskie wiernych prawosławnych z Ukrainy, nasza przestrzeń świątynna została udostępniona na potrzeby posługi religijnej dla tej grupy. Opiekuje się nią prawosławny ks. Ivan Dziuba, który również podjął współpracę z Poradnią, pełniąc w niej dyżury – rozmowy duchowe. Z okazji świąt obserwujemy wielki napływ wiernych na liturgie w kościele, a ilość chrztów prawosławnych dzieci osiągnęła liczbę 60, nowych małżeństw 6. Jest to porównywalne z katolickimi parafiami w obszarze poznańskiego centrum. Zaznaczmy, że wszystko odbywa się w ramach tymczasowej kapelanii wojennej, a nie – jak się niekiedy twierdzi – w ramach jakieś kanonicznej stałej struktury. Ponadto w Galerii U Jezuitów odbywają się spotkania m.in. kolędowe oraz zbiórki charytatywne, które mają niezwykle ważny wymiar integracyjny i wspierający.

Osada św. Gotarda

Nasz zespół sakralny znajduje się na terenie dawnej Osady św. Gotarda, która dała początek miastu Poznań. To tu ok. 1131-1244 r. powstał pierwszy kościół pw. św. Gotarda na szlaku handlowym. Gotard urodził się w 960 r. Bawarii, w Niederaltaich. W 990 r. wstąpił do benedyktyńskiego opactwa św. Maurycego w Niederaltaich, a w 996 r. został opatem. Jako opat reformował inne klasztory w Bawarii. Budował wiele świątyń, rozwijał sztukę i edukację. Zmarł 5. maja 1038 w założonym przez siebie opactwie św. Maurycego w pobliżu Hildesheim. Jego kult rozpoczął się bardzo wcześnie, od średniowiecza czczony był w całej Europie i jego imię nosi ponad 400 kościołów, kaplic i innych obiektów sakralnych.

Figura św. Gotarda spogląda ze szczytu ołtarza głównego kościoła jezuitów. Mamy nadzieję, że termomodernizacja naszego zespołu sakralnego przyczyni się do zwiększenia świadomości historycznej tego miejsca, przyciągnie nowych turystów. A może nawet da impuls do stworzenia stałej wystawy o Osadzie św. Gotarda i wpisze się w planowane przez Miasto Poznań prace rewitalizacyjne Osady.

Oprac. Grzegorz Dobroczyński SJ i Dariusz Michalski SJ

* * *

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Inwestor: Dom Zakonny Towarzystwa Jezusowego

Projekt: Poprawa efektywności energetycznej kościoła p.w. Najświętszego Serca Jezusowego i Matki Boskiej Pocieszenia oraz Kaplicy Matki Bożej Różańcowej, wraz z kamienicą i oficyną, w wyniku zastosowania usprawnień termomodernizacyjnych

Wartość przedsięwzięcia: 7 037 678 PLN
Dotacja NFOŚiGW: 4 711 308 PLN
Pożyczka: NFOŚiGW: 524 394 PLN

 Zdjęcia z termomodernizacji: https://www.poznan-jezuici.pl/galeria/event/Foto-Termomodernizacja