Szukając pomocy psychologicznej często zaczynamy od wpisania w wyszukiwarce haseł „dobry psycholog” i miejscowości w której mieszkamy lub „dobry psycholog online”. Wtedy wyświetla się cała lista różnych ośrodków pomocy psychologicznej i prywatnych gabinetów. Jak w tym gąszczu informacji wybrać odpowiednią osobę? Na co warto zwrócić uwagę? Proponuję kilka wskazówek, które pomogą znaleźć właściwą pomoc.
- Zacznij od siebie
Przed rozpoczęciem poszukiwań odpowiedniego psychologa dobrze jest odpowiedzieć sobie na kilka pytań, aby lepiej wiedzieć, czego tak naprawdę potrzebujemy i kogo szukamy. Kobiety czy mężczyzny? Osoby młodej czy bardziej doświadczonej? Jeśli wydaje nam się, że bardziej zaufamy osobie starszej, to może warto podążyć za tą intuicją. Choć niektórzy pacjenci mówią wprost, że wolą wybrać się do kogoś młodszego, nawet mniej doświadczonego, ale pełnego młodzieńczego entuzjazmu. Gdy ktoś uważa, że ma mniejsze zaufanie do kobiet lub mężczyzn, to łatwiej by było wybrać osobę, której damy od razu większy kredyt zaufania. Kiedy jednak te obawy nie są zbyt silne, to warto rozważyć, czy na pewno wybrać łatwiejszą opcję czy może bardziej rozwojową, żeby przełamać brak zaufania dzięki relacji z psychologiem. Tak więc jeśli na przykład mamy opór przed tym, żeby wybrać się do mężczyzny psychologa, to może właśnie warto wybrać mężczyznę.
Po tych pierwszych pytaniach przychodzi czas na kolejne. Czego potrzebuję? Czy potrzebuję psychologa czy może psychoterapeuty bądź lekarza psychiatry? Warto w tym miejscu nadmienić, że nie każdy psycholog jest psychoterapeutą. Tak jak nie każdy psychoterapeuta jest z wykształcenia psychologiem. Jeśli zależy nam na poradzeniu sobie z jakąś bieżącą trudnością, kiedy czujemy, że przerasta nas jakaś nowa sytuacja (np. wyjazd najmłodszego dziecka na studia, utrata pracy), to pomocne mogą być konsultacje z psychologiem, który ma w swojej ofercie poradnictwo psychologiczne. Czasami wystarczy kilka spotkań z takim psychologiem, by stawić czoła trudnościom. Jeśli jednak mamy intuicje, że źródło naszych problemów tkwi gdzieś głębiej, w nas samych, i chcemy zmienić coś w sobie, „przepracować” coś, co nas spotkało kiedy byliśmy dziećmi, to wtedy odpowiedni byłby kontakt z psychoterapeutą. Psychoterapia trwa najczęściej od kilku miesięcy do kilku lat. Nieraz nie jesteśmy w stanie sami odpowiedzieć sobie na pytanie, czy potrzebujemy bardziej diagnozy i porady psychologicznej (psycholog) czy pomocy w dłuższej „pracy nad sobą” (psychoterapeuta). Wtedy wizyta u psychologa bądź psychoterapeuty może pomóc określić, czego bardziej potrzebujemy.
Załóżmy, że dochodzimy do wniosku, że potrzebujemy psychoterapeuty. To jeszcze nie koniec pytań, na które warto sobie odpowiedzieć. Psychoterapeuci pracują wedle różnych szkół psychoterapii. To już jest temat na osobny artykuł, ale nadmienię, że niektóre rodzaje psychoterapii bazują głównie na dialogu (np. psychoterapia psychodynamiczna czy poznawczo-behawioralna), inne zawierają elementy dramy czy pracy z ciałem (np. terapia Gestalt). Są też szkoły, które integrują wiedzę z różnych podejść. Czy kierować się tym w poszukiwaniach psychoterapeuty? Odpowiedź brzmi: to zależy. Jeśli lubimy wiedzieć jak najwięcej o tym, jak może wyglądać taka terapia, to warto poczytać sobie coś o tych szkołach i wybrać tę, która wydaje się najbardziej odpowiednia dla nas. Zdarza się, że pacjenci mówią na pierwszym spotkaniu: Szukałam kogoś, kto pracuje w tym a tym nurcie. Jeśli jednak uważamy, że taka wiedza nie jest nam do niczego potrzebna, to nie musimy poszukiwać informacji na ten temat. Psychoterapia działa, nawet jeśli nie mamy pojęcia, w jakim nurcie pracuje nasz terapeuta.
Z wyborem psychologa lub psychoterapeuty jest trochę jak z wyborem pracownika przez potencjalnego pracodawcę. Nie chodzi o wybór najlepszego kandydata, ale najbardziej dopasowanego do konkretnego stanowiska pracy. Podczas szukania pomocy psychologicznej też nie chodzi o znalezienie idealnego psychologa lub psychoterapeuty, ale takiego, który będzie najbardziej odpowiadał właśnie nam.
- Zwróć uwagę na profesjonalizm
Kiedy już wiemy, kogo szukamy i przeglądamy profile potencjalnego psychologa lub psychoterapeuty, dobrze jest zwrócić uwagę na jego wykształcenie: jakie ukończył studia, szkolenia zawodowe, itp. Psychologiem jest tylko ktoś, kto ukończył studia magisterskie z psychologii. Inaczej sytuacja wygląda z psychoterapeutami. Aby być psychoterapeutą, trzeba ukończyć specjalistyczne szkolenie (najczęściej 4-letnie) lub być w trakcie takiego szkolenia. Warto wiedzieć, że psychoterapeuci, którzy dopiero rozpoczynają praktykę i uczą się w jakiejś szkole psychoterapii, mają wsparcie u bardziej doświadczonych terapeutów (uczestniczą w superwizji). Pewnym gwarantem profesjonalizmu są nie tyle lata praktyki, co nadzór superwizora i przestrzeganie zasad kodeksu etyki zawodowej. Dlatego takie informacje na profilu psychologa/psychoterapeuty, jak „regularnie korzystam z superwizji” i „przestrzegam kodeksu zawodowego” są ważne.
- Spotkaj się i zaufaj intuicji
Kiedy wreszcie dodzwonimy się do psychologa/psychoterapeuty i cierpliwie zaczekamy na termin wizyty, to będziemy mieć okazję skonfrontować nasze wyobrażenia z rzeczywistością. Pierwszym zaskoczeniem może być to, że nie dostaniemy rady czy gotowego rozwiązania. Psycholog nie powie nam, jaką mamy podjąć decyzję, co dokładnie zrobić w trudnej dla nas sytuacji, ale pomoże nam spojrzeć na trudności z innej perspektywy. Dostaniemy też coś znacznie cenniejszego: wysłuchanie, zrozumienie, zaangażowanie, bez krytyki i oceny. Warto zwrócić uwagę, czy czujemy się bezpiecznie w kontakcie z tą konkretną osobą, czy mamy do niej zaufanie. Trzeba jednak wziąć pod uwagę to, czy ogólnie mamy zaufanie do ludzi. Jeśli trudno nam komukolwiek zaufać, to nic dziwnego, że nie zaufamy też od razu psychologowi. Wtedy brak zaufania nie będzie dobrym papierkiem lakmusowym relacji. Nie zrażajmy się też, jeśli psycholog się nie uśmiecha czy traktuje nas z pewną rezerwą. To też jest w porządku. W końcu rozmowa z psychologiem to nie jest rozmowa z koleżanką czy kolegą. Najważniejsze, że dostaniemy profesjonalną pomoc. Mamy też prawo pytać, jeśli czegoś nie rozumiemy lub coś budzi nasze wątpliwości. Psycholog/psychoterapeuta powinien nas poinformować o czasie trwania spotkania (najczęściej jest to 50 lub 60 min.), stawce za godzinę, opłacie za sesję, której nie odwołamy z odpowiednim wyprzedzeniem, itp.
Jeśli w trakcie pierwszego spotkania stwierdzimy, że to był dobry wybór, to wspaniale. Jeśli nie, to warto spotkać się jeszcze drugi bądź trzeci raz. Zaufanie, gotowość do mówienia o trudnych sprawach wymaga czasu. Ten czas jest też potrzebny na wstępną ocenę przez psychologa, w jaki sposób może nam pomóc, biorąc pod uwagę historię naszego życia i zmagania się z trudnościami, o których mu opowiedzieliśmy.
- Podejmij decyzję i wytrwaj
Decyzja, żeby skorzystać z pomocy psychologicznej to dopiero połowa sukcesu w zmaganiu się z trudnościami. Druga połowa to wytrwanie w tej decyzji. Dotyczy to zwłaszcza psychoterapii, która trwa dłużej niż konsultacje psychologiczne. Natknęłam się w Internecie na taką myśl, którą warto tu przywołać: „Rozpoczynając psychoterapię trzeba pamiętać, że dobre samopoczucie jest celem, ale droga do tego celu bywa bardzo trudna”. W czasie terapii nieraz poczujemy się gorzej, będziemy odczuwali smutek, żal, złość. Ale, po pierwsze, nie będziemy w tym sami, a po drugie, jest to droga do tego, żeby za jakiś czas było nam w życiu lepiej. Przy czym to „lepiej” oznacza dla każdego z nas coś innego.
Na każdym etapie poszukiwania psychologa lub psychoterapeuty możemy poczuć się zniechęceni. Jeśli znamy siebie od tej strony, że często rezygnujemy, poddajemy się zbyt szybko, to tym razem możemy zrobić inaczej. Sprawdzajmy co jakiś czas, czy spotkania z psychologiem/psychoterapeutą nam pomagają, ale równocześnie nie liczmy na szybkie efekty, bo taka „praca nad sobą” wymaga czasu. Są pacjenci, którzy rezygnują, ale po jakimś czasie wracają po pomoc. Pamiętajmy, że każde sięgnięcie po pomoc psychologiczną wymaga odwagi. A odwagą jest robić coś mimo lęku.
Anna Słysz – psycholog, psychoterapeutka, pracuje na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz w Poradni „Vinea” (https://vinea.org.pl)
