Uczestnicząc w Eucharystii warto pamiętać:
1. Pragniemy przypomnieć, że w czasie sprawowania Liturgii – Mszy Świętej czynimy trzykrotny skłon głową. Ma on miejsce najpierw dwukrotnie gdy wypowiadamy imię „Jezus Chrystus” w czasie modlitwy „Chwała na wysokości Bogu” oraz w czasie modlitwy „Wierzę w Boga Wszechmogącego” na słowa: „Przyjął ciało z Maryi Dziewicy i stał się człowiekiem”. Mówi o tym wprowadzenie do Mszału Rzymskiego z roku 2002. Zachęcamy do wspólnej praktyki tych gestów liturgicznych.
2. Przed wysłuchaniem Ewangelii czynimy kciukiem trzy krzyżyki: na czole, na ustach i na sercu. Znak ten był już praktykowany w IX wieku. Są różne interpretacje jego symboliki. Jedna z nich mówi o tym, że w ten sposób wyrażamy pragnienie, aby słowa Ewangelii przyjąć rozumem – znak na czole; pragnąć, aby Słowo Boże karmiło mnie całego i bym głosił je swoim życiem – znak na ustach; oraz że chcę je zachować w swoim sercu – znak na sercu.
3. Przyklęknięcie, które wykonuje się przez zgięcie prawego kolana aż do ziemi, oznacza uwielbienie (…). W czasie Mszy świętej kapłan celebrujący przyklęka trzy razy: po podniesieniu Hostii, po podniesieniu kielicha i przed Komunią świętą. Jeśli zaś w prezbiterium jest tabernakulum z Najświętszym Sakramentem (czyli tak jak w naszym przypadku), kapłan, diakon i inni usługujący przyklękają po przyjściu do ołtarza i przed odejściem od niego, nie zaś podczas samej celebracji Mszy świętej. Oznacza to w naszych warunkach, że wszystkie osoby posługujące w tym lektorzy i kantorzy podchodząc do czytania lub śpiewu wykonują skłon głowy przed ołtarzem bez przyklękania. Jednocześnie zapraszamy do włączenia się we wspólne przeżywanie Eucharystii poprzez czytanie czytań i śpiew psalmu i aklamacji. Osoby chętne prosimy o zgłoszenie się przed Mszą w zakrystii.
4. Postawy w czasie Mszy św. według Ogólnego Wprowadzenia do Mszału: Zachowywanie przez wszystkich uczestników jednolitych postaw ciała jest znakiem jedności członków wspólnoty zgromadzonych na sprawowanie świętej liturgii. Wierni stoją od rozpoczęcia śpiewu na wejście albo od początku wejścia kapłana do ołtarza (czyli gdy nie ma śpiewu) aż do kolekty włącznie; podczas śpiewu Alleluja przed Ewangelią; w czasie głoszenia Ewangelii; podczas wyznania wiary i modlitwy powszechnej; następnie od wezwania „Módlcie się, aby moją i waszą ofiarę przyjął Bóg Ojciec Wszechmogący” przed modlitwą nad darami do końca Mszy świętej (…). Wierni siedzą podczas czytań przed Ewangelią i psalmu responsoryjnego; w czasie homilii i procesji z darami, przygotowania darów oraz – zależnie od okoliczności – kiedy zachowuje się święte milczenie po Komunii świętej. Jeśli nie stoją na przeszkodzie względy zdrowotne, ciasnota lub obecność znacznej liczby uczestników albo inne uzasadnione przyczyny, wierni klęczą podczas konsekracji (czyli przeistoczenia). Ci zaś, którzy na konsekrację nie klękają, niech wykonają głęboki ukłon, gdy kapłan po konsekracji przyklęka.
5. Odnośnie milczenia ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego zwraca uwagę, iż należy zachować w odpowiednim czasie pełne czci milczenie. Jego natura zależy od czasu, w jakim jest przewidziane w poszczególnych obrzędach. W akcie pokuty i po wezwaniu do modlitwy (Módlmy się…) wierni skupiają się w sobie; po czytaniu lub homilii krótko rozważają to, co usłyszeli; po Komunii świętej zaś wychwalają Boga w sercu i modlą się do Niego. Godne pochwały jest zachowanie milczenia w kościele, w zakrystii i w przylegających do niej pomieszczeniach już przed rozpoczęciem celebracji, aby wszyscy pobożnie i godnie przygotowali się do sprawowania świętych czynności.
6. Komentarz czyta komentator, który za pomocą objaśnień i pewnych pouczeń wprowadza wiernych w liturgię i przygotowuje ich do lepszego jej zrozumienia. Uwagi podawane przez komentatora powinny być starannie przygotowane, zwięzłe i jasne.
7. Czytania. W niedziele i uroczystości mamy zawsze dwa czytania (pierwsze ze Starego Testamentu, drugie z Nowego Testamentu) oraz Ewangelię. Obowiązuje porządek: Rok liturgiczny A (odczytywana jest Ewangelia Mateusza), B (Marka) i C (Łukasza). Ewangelię Janową odczytuje się w ściśle określonych czasach (zwłaszcza w okresie wielkanocnym). W dni powszednie mamy jedno czytanie. Obowiązuje porządek: Rok liturgiczny I (lata nieparzyste) lub II (lata parzyste). We wspomnienia dowolne, obowiązkowe lub święta mamy także jedno czytanie i Ewangelię. Czytamy je z innego lekcjonarza niż w dni powszednie (okres zwykły) – chyba, że celebrans wybierze czytania z dnia.
8. Modlitwa wiernych. Odczytanie jej należy w pierwszej kolejności do wiernych. To jest modlitwa wiernych, a nie celebransa. W Mszale czytamy: „Kapłan wzywa wiernych do modlitwy i odmawia formułę końcową. Intencje modlitwy powszechnej podaje diakon, kantor, lektor lub ktoś inny uprzednio wyznaczony”. W modlitwie powszechnej, czyli modlitwie wiernych, lud w pewien sposób odpowiada na słowo Boże przyjęte z wiarą i wykonując swą wynikającą z chrztu funkcję kapłańską, zanosi do Boga błagania za zbawienie wszystkich. Wypada, aby ta modlitwa była zanoszona z zasady we Mszach świętych sprawowanych z udziałem ludu, by zanoszono błagania za święty Kościół, za tych, którzy sprawują nad nami rządy, za ludzi znajdujących się w różnych potrzebach, a także za wszystkich ludzi i o zbawienie całego świata.
Modlitwa powszechna obejmuje zazwyczaj następujące intencje:
- w potrzebach Kościoła,
- za rządzących państwami i o zbawienie całego świata,
- za ludzi doświadczonych różnymi trudnościami,
- za miejscową wspólnotę.W celebracjach odbywających się w szczególnych okolicznościach, jak bierzmowanie, małżeństwo, pogrzeb, porządek intencji może bardziej uwzględniać określoną okoliczność.
Przewodniczący celebracji z miejsca przewodniczenia rozpoczyna i kończy modlitwę powszechną (zob. OWMR 71 i 108). Odczytywanie wezwań tej modlitwy nie należy do kapłana. Wezwania wygłasza diakon, kantor, lektor lub inny wiemy świecki. Może to czynić z ambony lub z innego odpowiedniego miejsca. Wezwania te winny być nieliczne, ułożone w duchu mądrej wolności, zwięzłe i wyrażające błagania całej wspólnoty. Ma ich być przynajmniej cztery, a najwyżej sześć. W modlitwie powszechnej należy uwzględnić następujące intencje: za Kościół, za rządzących i o zbawienie całego świata, za doświadczonych trudnościami i za miejscową wspólnotę (zob. OWMR 70).
9. Procesja z darami. Podczas procesji z darami wierni siedzą. Wierni wstają na okadzanie kapłana i pozostają w postawie stojącej na okadzenie ludu (znak powszechnego kapłaństwa wiernych). Podczas składania na ołtarzu chleba i wina kapłan odmawia ustalone formuły; kapłan może okadzić złożone na ołtarzu dary, a następnie krzyż i sam ołtarz, aby w znakach wyrazić, że ofiara i modlitwa Kościoła wznosi się przed oblicze Boga jak kadzidło. Następnie diakon lub inny usługujący może okadzić kapłana dla uczczenia jego świętej posługi oraz lud z racji jego godności wynikającej z chrztu.
10. Sposobem ubierania się człowiek wyraża siebie. Znaczenie wydarzeń, uroczystości podkreślamy odświętnym strojem. Tutaj kryje się też najprostsza odpowiedź na pytanie, dlaczego celebrans i służba liturgiczna zakładają podczas celebracji uroczysty strój. Nowy Testament mówi o tym, że ubiór ma znaczenie symboliczne. Św. Paweł pisze, że w chrzcie „przyoblekliśmy się w Chrystusa” (Ga 3,27). W starożytności nowo ochrzczeni zakładali białą szatę na znak otrzymanego życia wiecznego. Przypominamy o tym, aby strój, który zakładamy przychodząc do świątyni był godny. Kolor ornatu celebransa zależy od okresu liturgicznego lub święta: biały – w okresie Bożego Narodzenia oraz Zmartwychwstania oraz m.in. w święta Pańskie (np. Msza Wieczerzy Pańskiej w Wielki Czwartek); zielony – w okresie zwykłym; czerwony – w Niedzielę Męki Pańskiej, Wielki Piątek, Uroczystość Zesłania Ducha Św., święta Apostołów i Męczenników; fioletowy – w okresie adwentu i wielkiego postu oraz w mszach za zmarłych; niebieski – w święta maryjne; złoty i srebrny – używane w celebracjach szczególnie uroczystych dla podkreślenia rangi najważniejszych świąt i uroczystości;
11. Sprawowanie Mszy świętej ma ze swej natury charakter „wspólnotowy”. Dlatego duże znaczenie posiadają dialogi między kapłanem i zgromadzonymi wiernymi oraz aklamacje: są one nie tylko zewnętrznymi znakami wspólnej celebracji, lecz także przyczyniają się do pogłębienia komunii między kapłanem i ludem. Aklamacje oraz odpowiedzi wiernych na pozdrowienia i modlitwy kapłana stanowią ten stopień czynnego uczestnictwa, jakiego należy wymagać od zgromadzonych wiernych w każdej formie sprawowania Mszy świętej, aby jasno wyrażało się i pogłębiało działanie całej wspólnoty. Zachęcamy do czynnego i żywego uczestnictwa w Eucharystii wyrażającego się m.in. przez aktywne odpowiadanie na wezwania kapłana.
12. Jak przystępować do Komunii świętej? Jak przyjmować Komunię świętą? Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego określa postawę w jakiej należy ją przyjmować: „Wierni przyjmują Komunię świętą w postawie klęczącej lub stojącej, zgodnie z postanowieniem Konferencji Episkopatu. Jeśli przystępują do niej stojąc, zaleca się, aby przed przyjęciem Najświętszego Sakramentu wykonali należny gest czci, który winien być określony tym samym postanowieniem” (160).
Potwierdza to Konferencja Episkopatu Polski z roku 2005 w punkcie 38: „Zaleca się procesyjne podchodzenie do przyjęcia Komunii świętej. Ciało Pana jest bowiem pokarmem na drodze do życia wiecznego. Komunię świętą można przyjąć w postawie klęczącej lub stojącej. Postawę stojącą należy zachować zawsze, gdy Komunii świętej udziela się pod obiema postaciami. Wierni przyjmujący Ciało Pańskie w postawie stojącej wykonują wcześniej skłon ciała lub przyklękają na jedno kolano”.
Postawa stojąca przy przyjmowaniu Komunii świętej, która stosunkowo niedawno zagościła w naszych kościołach ma głęboką symbolikę. Niestety argumentuje się, że taki sposób przyjmowania Komunii ukazuje brak szacunku dla Chrystusa. Nic bardziej mylnego. Osoby, które tak na to patrzą zapominają o tym, że przez całą starożytność chrześcijanie właśnie w ten sposób przyjmowali Komunię. Warto przypomnieć, że postawa klęcząca oznacza małość i grzeszność oraz cześć i uległość względem Boga. Była właściwa dla modlitwy osobistej. W liturgii przez wieki stosowano ją tylko w okresach pokutnych. Np. Sobór w Nicei z roku 325 zakazywał klękania w niedzielę. Był również zakaz klękania podczas Mszy w okresie Wielkanocnym. Postawa klęcząca przy konsekracji, podniesieniu i Komunii wywodzi się dopiero ze średniowiecza.
To właśnie postawa stojąca wyraża głęboką cześć i szacunek oraz gotowość przyjęcia woli Bożej. Wyraża radość i wdzięczność za godność dzieci Bożych. Nie jesteśmy już niewolnikami, ale córkami i synami Boga, o czym przypomniał sam Jezus. Ponadto postawa stojąca jest znakiem więzi ze zmartwychwstałym Panem.
W naszym kościele zachęcamy do procesyjnego podchodzenia do Komunii świętej. Procesja komunijna podkreśla następujące wymiary:
– przypomina, że na wzór ludu Starego Przymierza jesteśmy karmieni cudownie manną na drodze ziemskiej pielgrzymki do Nieba;
– ukazuje Kościół jako wspólnotę zjednoczoną z Chrystusem;
– ukazuje lud Nowego Przymierza „w drodze” do Królestwa Ojca;
– zobowiązuje do jedności i miłości braterskiej, do zainteresowania każdym człowiekiem – zarówno przy stole Eucharystycznym jak i w świecie, do którego idziemy po Eucharystii
W naszym kościele Komunia jest udzielana najpierw osobom, które przyjmują ją na rękę. Na końcu osobom, które przyjmują ją do ust.
Ważne, aby uświadomić sobie, że stosując się do zwyczaju lokalnego, a więc w naszym przypadku do procesyjnego podchodzenia wyrażamy w ten sposób jedność wspólnoty liturgicznej. Ważne jest to, aby postawa klęcząca lub stojąca podczas przyjmowania Komunii była wyrazem miłości do Jezusa Eucharystycznego, nie zaś sposobem manifestowania swojej większej pobożności w stosunku do innych.
Dnia 9 marca 2005 roku biskupi zgromadzeni na zebraniu plenarnym jednogłośnie przyjęli, że w Polsce Komunii świętej udziela się przez podanie Hostii wprost do ust. Jeżeli jednak ktoś poprosi, gestem wyciągniętej dłoni, o Komunię świętą na rękę, należy mu Jej w taki sposób udzielić (Komunikat z 331. zebrania plenarnego KEP, 5). Każdy, kto przyjmowałby Najświętszą Hostię na dłoń, powinien pamiętać o odpowiedniej postawie i ułożeniu rąk. Komunię świętą należy przyjmować na lewą dłoń podtrzymywaną przez prawą, a następnie, stojąc przed kapłanem, prawą ręką włożyć Hostię do ust; w żadnym wypadku nie wolno odchodzić z Hostią na dłoni od ołtarza.
Podczas udzielania komunii kapłan, diakon lub inny szafarz ukazuje przystępującemu wiernemu hostię, mówiąc: „Ciało Chrystusa”. Przystępujący do Komunii odpowiada: „Amen”. Na koniec spożywa Ciało Pańskie.
Pamiętajmy, że każdy powinien karmić się Komunią świętą z sercem wolnym od grzechu ciężkiego, wypełnionym wiarą, miłością i pragnieniem całkowitego zjednoczenia się ze Zbawicielem.
Osoby, które nie mogą z różnych przyczyn przystąpić fizycznie do Komunii świętej w kościele lub skorzystać z Komunii dla chorych (wiatyk) mogą przystąpić do Komunii duchowej. Jest nią akt duchowy wyrażający pragnienie zjednoczenia z Jezusem. W praktyce może się wyrazić poprzez osobiste zwrócenie się do Jezusa np. w takich słowach: „Wierzę, Jezu, że jesteś rzeczywiście obecny w Eucharystii. Kocham Cię! Żałuję za grzechy, którymi Cię obraziłem. Przyjdź do mojego serca, oddaję Ci się cały! Nie pozwól mi nigdy odłączyć się od Ciebie!”. Skutki Komunii duchowej są takie same jak sakramentalne przyjęcie Komunii świętej.
Do Komunii można przystąpić maksymalnie dwa razy dziennie. Kto już raz przyjął Komunię, może ją przyjąć ponownie tego samego dnia pod warunkiem, że za drugim razem uczestniczy w całej Mszy świętej. Przepis ten zabezpiecza przez niezdrowymi formami pobożności zmierzającymi ku „kolekcjonowaniu” Komunii świętych. Postawa ta może rodzić się na bazie przekonania, że poziom osobistej świętości zależy od ilości przyjętych Komunii.
13. Zachęcamy do sięgnięcia po brewiarz. Inna nazwa brewiarza to Liturgia Godzin. Jest to liturgiczna modlitwa codzienna Ludu Bożego, uświęcająca czas przez sprawowanie jej w określonych porach dnia i nocy. Składa się z następujących modlitw: Godzina Czytań, Jutrznia, Modlitwa w ciągu dnia, Nieszpory, Modlitwa na zakończenie dnia. Wszystkie modlitwy są przede wszystkim recytacją Psalmów. Jest to modlitwa całego Kościoła za całą Wspólnotę Kościoła. Może być odmawiana nie tylko przez kapłanów i osoby konsekrowane, ale również przez wszystkich wiernych. Swój charakter objawia najpełniej, gdy jest celebrowana we wspólnocie – parafialnej, zakonnej, rodzinnej, apostolskiej itp.
14. Kościół wskazuje 5 podstawowych warunków, których spełnienie pomaga w owocnym przeżyciu sakramentu pokuty i pojednania. Następujące po sobie wezwania, prowadzą penitenta drogą pojednania z Bogiem i Kościołem od uświadomienia sobie własnej grzeszności aż do naprawienia i zadośćuczynienia za popełnione winy. Są nimi: 1. Rachunek sumienia. 2. Żal za grzechy 3. Postanowienie poprawy 4. Szczera spowiedź 5. Zadośćuczynienie Bogu i bliźnim.
Opracował o. Dariusz Michalski SJ
Wykorzystano następujące materiały:
- Oremus, lipiec 2020, s. 197-198.
- Oremus, sierpień 2020, s. 199-200.
- O postawie i sposobach przyjmowania Komunii świętej, Maciej Biskup OP – undefined (odwiedzono 21.07.2020).
- Eucharystia. Miłość odkrywana krok po kroku, ks. Jerzy Grześkowiak, 2016, s. 285-291.
- Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego.
Zobacz też:
Jak odmawiać Koronkę do Bożego Miłosierdzia
Jak odprawiać Nowennę do Miłosierdzia Bożego
Nieznane miejsca: Dom św. Siostry Faustyny
Jak odmawiać nowennę do św. Andrzeja Boboli SJ o ustanie epidemii
